با توسعه پروژه «یک کمربند، یک جاده» قرار است بیش از یک تریلیون دلار صرف سرمایه گذاری‌های زیرساختی در ۶۰ کشور اروپایی، آسیایی و آفریقایی شود و ایران از نظر استراتژیک در مرکز این پروژه قرار دارد.
ایران برای هزاران سال به عنوان قطب داد و ستد و نقطه اتصال شرق و غرب شناخته می‌شده است. اکنون که در سال‌های آتی و با توسعه بیشتر پروژه «یک کمربند، یک جاده» چین قرار است بیش از یک تریلیون دلار صرف سرمایه گذاری‌های زیرساختی در ۶۰ کشور اروپایی، آسیایی و آفریقایی شود، ایران از نظر استراتژیک در مرکز همه این طرح‌ها قرار دارد.
درست مثل تکه‌های یک پازل ژئوپلتیک، اجزای مختلف شبکه زیرساختی مورد نظر چین درحال قرار گرفتن در کناریکدیگر هستند. در شرق ایران، کارگران چینی مشغول مدرنیزه کردن مسیرهای ریلی اصلی کشور، استاندارد کردن اندازه ریل‌ها، بهبود بستر قرار گرفتن ریل و بازسازی پل‌ها هستند و هدف نهایی آنها اتصال ریلی تهران به ترکمنستان و افغانستان است.
همین اتفاق تا حد زیادی در غرب ایران درحال رخ دادن است؛ جایی که کارگران راه آهن مشغول اتصال تهران به ترکیه و در نهایت به اروپا هستند. پروژه‌های ریلی دیگر نیز قرار است تهران و مشهد را به بنادر آبهای عمیق در جنوب کشور متصل کنند.
ایران که در طول سال‌های تحریم غرب، وابستگی بیشتری به پکن پیدا کرده، اکنون نقشی حیاتی در توانایی چین برای محقق ساختن بلندپروازی‌های حمل و نقلی‌اش ایفا می‌کند. مسیرهای دیگر به سمت بازارهای کشورهای غربی طولانی‌تر هستند و از مسیر روسیه می‌گذرند که یکی از رقبای احتمالی چین به شمار می‌رود.
اصغر فخریه کاشان، معاون وزیر راه ایران گفت: «اینطور نیست که اگر ما مشارکت نکنیم پروژه آنها لغو شود… اما اگر آنها می‌خواهند در زمان و پولشان صرفه جویی کنند، باید کوتاه‌ترین مسیر را انتخاب کنند.» وی درحالی که لبخند می‌زد افزود: «ایران مزیت‌های سیاسی‌ای نیز در مقایسه با روسیه دارد. آنها خیلی علاقمند به کار کردن با ما هستند.»
برخی دیگر اما نگران‌اند که سرمایه‌گذاری عظیم چین در ایران و افزایش حضور چینی‌ها در اقتصاد ایران، موجب وابسته‌تر شدن تهران به چین شود؛ چینی که هم‌اکنون به بزرگترین شریک تجاری ایران تبدیل شده است. چین نیز یک بازار مهم برای نفت ایران است و به دلیل پابرجا بودن تحریم‌های یکجانبه دولت آمریکا که مانع از همکاری بانک‌های بزرگ غربی با ایران می‌شود، چین تنها منبع تامین مقادیر بزرگ سرمایه‌ای است که ایران برای پروژه‌های بزرگ زیرساختی‌اش به آنها نیازمند است.
مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران در این باره گفت: «چین دارد در ایران جایگاه برتری پیدا می‌کند.» وی افزود: «مقامات ایرانی در اینکه وابستگی به چین زیاد شود مانعی نمی‌بینند. ما داریم به این سمت پیش می‌رویم.» ایران و چین در سال ۲۰۱۶ به صورت آزمایشی یک قطار را از بندر شانگهای عازم تهران کردند. سفری که از مسیر دیگر ۳۰ روز طول می‌کشد از این مسیر تنها ۱۲ روز به طول انجامید. در ایران، چینی‌ها از یک مسیر ریلی موجود بین تهران و مشهد استفاده کردند. اما زمانی که در سال ۲۰۲۱ یک مسیر ریلی جدید در ایران به بهره‌برداری برسد، قطارهای برقی با سرعت ۱۲۵ مایل در ساعت، کالاهای چینی را با سرعت بیشتری به ایران خواهند رساند.
فخریه کاشان، که بر مذاکرات قراردادی بزرگ بین‌المللی تجاری ایران نظارت دارد گفت، ابتکار جاده ابریشم جدید چین چیزی بیش از یک کانال ارسال کالاست. «به زیست ساخت‌ها،طراحی شهری، مبادلات فرهنگی، موافقتنامه‌های تجاری، سرمایه گذاریها و گردشگری» که جنبه‌های دیگر این طرح هستند نیز فکر کنید. «شما میتوانید همه این پروژه‌ها را انتخاب کنید. همه آنها زیر چتر همین پروژه قرار دارند.»
فخریه کاشان افزود: «این طرح چینی به گونه‌ای طراحی شده که هژمونی چینی را در نیمی از جهان برقرار خواهد کرد…البته ایران منافع خود را در درجه نخست اهمیت قرار می‌دهد، اما درحال ایجاد کوریدورهایی به درخواست چینی‌ها هستیم. این دسترسی عظیمی برای ما به سمت بازارهای جدید ایجاد خواهد کرد.»
