اقدامات بانک ها و روند تغییر روابط آنها با بانک های خارجی

یکی از اقدامات آمریکا علیه نظام بانکی ایران، تلاش برای قطع روابط کارگزاری بانک های ایرانی با بانک های خارجی بود. پس از انقلاب ‌اسلامی ایران، تمامی بانک های آمریکایی روابط ‌کارگزاری خود با بانک های ایرانی را قطع کرده بودند، با این حال، بانک ها و موسسات غیر آمریکایی به بانک های ایرانی ارائه خدمت می کردند.
در سال های گذشته و پس از وضع تحریم های هسته ای علیه کشور، ایالات متحده آمریکا در پی آن برآمد که بانک های غیرآمریکایی را نیز وادار به قطع رابطه با بانک های ایرانی کند.
از این ‌رو، با قرار دادن نام بانک های ایرانی در فهرست تحریم های خود مقرر داشت که بانک های غیرآمریکایی در صورت ارائه خدمات به بانک های ایرانی مزبور، نمی توانند با بانک های آمریکایی روابط کارگزاری داشته باشند.
با توجه به اهمیت نظام مالی آمریکا و نقش بانک های آمریکایی در تسویه دلار آمریکا، اکثر بانک های غیرآمریکایی که قبلاً با بانک های ایرانی روابط کارگزاری داشتند روابط خود با بانک های ایرانی را قطع کردند.
یکی از دستاوردهای برجام این است که تمامی مقرراتی که بانک های غیرآمریکایی را مکلف به قطع روابط کارگزاری با بانک های ایرانی می‌کردند، رفع شده اند و اکنون، هیچ بانک غیرآمریکایی به دلیل ارائه خدمات کارگزاری به بانک های ایرانی از دسترسی به نظام مالی آمریکا محروم نخواهد شد.
این بدان معناست که بانک های ایرانی می توانند روابط کارگزاری خود را با بانک های خارجی معتبر برقرار کنند و تعداد روابط کارگزاری بانک های ایرانی که در دوران تحریم ها به طور بی‌سابقه ای کاهش یافته بود، به تدریج به سطح مطلوب باز خواهد گشت.
تدریجی بودن بازگشت روابط کارگزاری، دلایل متعددی دارد که یکی از آنها فرایندهای پیچیده و طولانی اجرای استانداردها و ضوابط بین ‌المللی فعالیت های بانکی است که بعد از بحران مالی سال‌های 2009-2007 میلادی تشدید شده اند.
در این گزارش اقدامات بانک ها و روند تغییر روابط کارگزاری آنها با بانک های خارجی بررسی شده است:
بانک ملی
بانک ملی از ابتدای بهمن 94 و اندکی پس از اجرایی شدن برجام تا پایان شهریور 95با 25 بانک خارجی روابط کارگزاری داشته و برای برقراری روابط با 101 بانک دیگر نیز در حال مذاکره بوده است.
برآوردها نشان می دهد بانک ملی در سال 95 در مجموع موفق به برقراری ارتباط با 30 بانک شده و مذاکره را با 110 بانک در دستور کار داشته است.
بانک کشاورزی
بانک کشاورزی اما در سال 92 با 7 بانک 16 رابطه کارگزاری داشته به این معنا که نزد 7 بانک تعدادی حساب ارزی داشته است. در سال 93 تعداد این بانک ها تغییری نکرده اما روابط کارگزاری با کاهش 50 درصدی به 8 مورد رسیده است.
در سال 94 اما این بانک موفق شده که تعداد رابطه های کارگزاری خود را با رشد چشمگیر به 50 رابطه با 9 بانک برساند.
این رقم تا پایان شهریور 95 به 54 رابطه با 12 بانک رسیده است. البته برآورد بانک کشاورزی نشان از افزایش تعداد 99 رابطه کارگزاری با 21 بانک برای کل سال 95 بوده است.
بانک صنعت و معدن
در بانک صنعت و معدن در سال 92 سه رابطه کارگزاری با سه بانک چینی، عراقی و روسی برقرار بوده که این تعداد در سال 93 و 94 نیز ثابت بوده است. اما پس از اجرایی شدن برجام تا پایان شهریور ماه 95 این بانک موفق شده 60 رابطه کارگزاری را با 60 بانک از کشورهای آلمان، ایتالیا، اسپانیا، بلژیک، اتریش، فرانسه، انگلیس، چین، کره جنوبی، هند، ترکیه ، امارات متحده عربی، روسیه، اکراین، چک، اسلواکی، مجارستان، سوئیس، عراق، تاجیکستان، ارمنستان، مالزی برقرار کند.
آنطور که این بانک اعلام کرده تا بهمن ماه 1395 تعداد کارگزاران خارجی به 71 بانک افزایش یافته که پیش بینی شده که این تعداد با اضاقه شدن بانک هایی از الجزایر و تایلند تا پایان سال95 به 75 بانک رسیده باشد.
بانک توسعه صادرات
بانک توسعه صادرات ایران نیز دستاورد قابل توجهی در این زمینه داشته است به طوری که از سال 92 تا 94 به ترتیب تعداد روابط کارگزاری با 6، 12، و 14بانک برقرار بوده که این تعداد تا پایان شهریور 95 به 75 رابطه با کارگزاری با 75 بانک رسیده است.
بانک تجارت
بانک تجارت نیز در سال های 92 و 93 تنها دارای یک کارگزار بوده اما از بهمن ماه 94 تا پایان شهریور 95 موفق به برگزاری رابطه با 65 کارگزار فعال شده است.
بانک مسکن
روابط کارگزاری بانک مسکن نیز طی سال های 92 تا 94 محدود به 5 بانک از کشورهای ترکیه، چین، کره جنوبی، ژاپن و امارات متحده عربی بود اما پس از اجرای برجام، 11 رابطه کارگزاری با کشورهای آلمان، اسپانیا، بلژیک، اتریش، سوئیس و تایلند برقرار شده است.
همچنین برآورد این بانک حاکی از آن است که تعداد رابطه های کارگزاری این بانک تا پایان سال 95 به 15 رابطه رسیده است.
بانک ملت
در بانک ملت نیز در سال های 92 و 93 تعداد 12 رابطه کارگزاری برقرار بوده که به دلیل تحریم سیستم سوئیفت مبادله ها محدودشده بود. این آمار در سال 94 به 45 کارگزار افزایش یافته است.